Na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (upcc) opodatkowaniu tym podatkiem podlegają umowy sprzedaży rzeczy i praw majątkowych. Podatkowi podlegają także zmiany umowy sprzedaży, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Umowa sprzedaży jest uregulowana w przepisach art. 535 i następnych kodeksu cywilnego. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

WAŻNE:
Umowa sprzedaży podlega opodatkowaniu wówczas, gdy jej przedmiot znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w chwili zawarcia umowy. W odniesieniu do umów sprzedaży, których przedmioty znajdują się poza terytorium RP w chwili dokonania czynności należy stwierdzić, że podlegają one opodatkowaniu wówczas, gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP i umowa sprzedaży została zawarta na terytorium RP.

Stosownie do art. 2 pkt 4 ustawy nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) umowy sprzedaży, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
a) opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
b) zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
– umów sprzedaży, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
– umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.
Upcc zawiera w art. 2 także inne wyłączenia od podatku.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 upcc, obowiązek podatkowy przy umowie sprzedaży powstaje, co do zasady, z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (zawarcia umowy sprzedaży).
W świetle przepisów kodeksu cywilnego umowa sprzedaży dochodzi do skutku przez samo zgodne porozumienie stron umowy (jest to czynność konsensualna). Podatnikiem podatku z tytułu umowy sprzedaży jest kupujący.

WAŻNE:
Podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

WAŻNE:
Jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

Jeżeli podatnik, pomimo powyższego wezwania, nie określił wartości lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ podatkowy dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33 % od wartości podanej przez podatnika, koszty opinii ponosi podatnik.

Stawki podatku od umowy sprzedaży wynoszą:
a) nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym 2 %,
b) innych praw majątkowych 1 %;

Jeżeli podatnik w umowie sprzedaży (np. przedsiębiorstwa) nie wyodrębnił wartości rzeczy lub praw majątkowych, do których mają zastosowanie różne stawki – podatek oblicza się od łącznej wartości tych rzeczy lub praw majątkowych według stawki najwyższej (2 %).

WAŻNE:
Notariusz jest płatnikiem PCC od umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego, co oznacza, że oblicza podatek, pobiera i odprowadza go do właściwego organu podatkowego. W takim przypadku podatnicy nie są zobowiązani do złożenia deklaracji PCC-3.

Jeżeli umowa nie jest zawarta w formie aktu notarialnego, podatnicy są zobowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC-3 (wraz załącznikiem PCC-3/A w sytuacji, gdy obowiązek zapłaty podatku ciąży na kilku podatnikach) w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego (zawarcia umowy) oraz obliczyć i wpłacić podatek.

Formularze deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC-3 dostępne są w urzędach skarbowych oraz w bazie wiedzy .

Właściwym organem podatkowym w sprawie PCC od umowy sprzedaży rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych w kraju, jest:
1) od przeniesienia własności nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego i prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym lub prawa użytkowania wieczystego - naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości;
2) od przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, innych niż wymienione w pkt 1, oraz od pozostałych umów - naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby podatnika, a w przypadku gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku podmiotach - naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby jednego z tych podmiotów.

Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej organu podatkowego w sposób, o którym mowa powyżej - właściwym organem podatkowym jest naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) nabywcy.

Zwolnione od PCC są, m.in. umowy sprzedaży
• walut obcych;
• nieruchomości lub ich części, wraz z częściami składowymi, z wyjątkiem budynków mieszkalnych lub ich części znajdujących się na obszarze miast, pod warunkiem, że w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, w chwili dokonania czynności, nabyte grunty stanowią gospodarstwo rolne albo utworzą gospodarstwo rolne lub wejdą w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy;
• sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1.000 zł;
• sprzedaż bonów i obligacji skarbowych.

Podstawa prawna:
Art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a, pkt 2 i ust. 4, art. 2 pkt 4, art. 3 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 1, art. 5, art. 6 ust. 1 pkt 1, ust. 2 -4, art. 7 ust. 1 pkt 1, art. 9, art. 10 ust. 1 i 2 oraz art. 12 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649, z późn. zm.).