Generalną zasadą, wynikającą z art. 10 ust. 1 ustawy, jest, że obowiązek podatkowy powstaje z dniem wykonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego podlegających opodatkowaniu akcyzą.

Ww. zasada została następnie dookreślona dla poszczególnych czynności oraz stanów faktycznych rodzących obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym, i tak:

1. obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju powstaje z dniem wydania wyrobów węglowych, w tym także przewoźnikowi, a w pozostałych przypadkach uznawanych za sprzedaż wyrobów węglowych, z dniem wykonania tych czynności. Jeżeli sprzedaż jest potwierdzona fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później niż w 7. dniu od dnia wydania wyrobów węglowych;
2. w przypadku importu wyrobów akcyzowych obowiązek podatkowy powstaje z dniem powstania długu celnego w rozumieniu przepisów prawa celnego;
3. obowiązek podatkowy z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych przez zarejestrowanego odbiorcę powstaje z dniem, w którym wyroby akcyzowe zostały wprowadzone do określonego we właściwym zezwoleniu miejsca odbioru wyrobów akcyzowych;
4. obowiązek podatkowy z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, dokonanego na potrzeby wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej na terytorium kraju, powstaje z dniem otrzymania wyrobów akcyzowych przez podatnika, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia dokonania wysyłki określonej w uproszczonym dokumencie towarzyszącym lub od dnia wystawienia dokumentu handlowego, w przypadku gdy wyroby akcyzowe przemieszczane są na podstawie dokumentu handlowego;
5. obowiązek podatkowy z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do ustawy, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa, z wyłączeniem wyrobów węglowych i wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do ustawy, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa, dokonywane do składu podatkowego w celu objęcia ich procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli wprowadzenie tych wyrobów do składu podatkowego nie nastąpiło, powstaje z dniem otrzymania tych wyrobów przez podatnika;
6. obowiązek podatkowy z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do ustawy, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa, dokonywane do składu podatkowego w celu objęcia ich procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli wprowadzenie tych wyrobów do składu podatkowego nie nastąpiło, powstaje w dniu ich przemieszczania na terytorium kraju;
7. obowiązek podatkowy z tytułu dokonanego przez osobę fizyczną nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych z zapłaconą akcyzą, przeznaczonych na cele handlowe, o których mowa w art. 34 ustawy, powstaje w dniu ich przemieszczenia na terytorium kraju;
8. obowiązek podatkowy z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, dokonanego za pośrednictwem przedstawiciela podatkowego powstaje z dniem odbioru dostarczonych wyrobów akcyzowych przez odbiorcę na terytorium kraju;
9. obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, w przypadku gdy nie zostały dopełnione warunki uzasadniające zastosowanie tej stawki oraz sprzedaży lub oferowania na sprzedaż papierosów lub tytoniu do palenia poza procedurą zawieszenia, z odpłatnością powyżej maksymalnej ceny detalicznej, w tym w połączeniu z innym towarem lub usługą, a w przypadku papierosów lub tytoniu do palenia oznaczonych jednocześnie podatkowymi oraz legalizacyjnymi znakami akcyzy, jeżeli odpłatność przekracza kwotę równą sumie maksymalnej ceny detalicznej i kwoty 1,30 zł, stanowiącej należność za legalizacyjne znaki akcyzy powstaje z dniem wydania wyrobów nabywcy;
10. jeżeli sprzedaż wyrobów akcyzowych, znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy i objętych stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, która odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki, powinna być potwierdzona fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania wyrobu akcyzowego;
11. obowiązek podatkowy z tytułu nabycia lub posiadania wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, od których nie została zapłacona akcyza w należytej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony, powstaje z dniem nabycia lub wejścia w posiadanie tych wyrobów, z zastrzeżeniem, że w przypadku organów administracji rządowej, które weszły w posiadanie takich wyrobów akcyzowych, podlegających na mocy przepisów odrębnych czynnościom określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wykonywanym przez te organy, obowiązek podatkowy powstaje z dniem zużycia lub sprzedaży przez nie tych wyrobów.

Na żądanie nabywcy podatnik akcyzy wykazuje w fakturze lub oświadczeniu załączanym do faktury kwotę akcyzy zawartą w cenie wyrobów akcyzowych wykazanych w tej fakturze.

W sposób szczególny określono moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku energii elektrycznej. Mianowicie obowiązek podatkowy powstaje:

1. z dniem nabycia wewnątrzwspólnotowego energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;
2. z momentem wydania energii nabywcy końcowemu, w przypadku sprzedaży energii elektrycznej na terytorium kraju;
3. z dniem zużycia energii elektrycznej;
4. z dniem powstania długu celnego, w przypadku importu energii elektrycznej przez nabywcę końcowego.

Odrębne regulacje w zakresie momentu powstania obowiązku dotyczą również suszu tytoniowego. I tak obowiązek podatkowy w przypadku suszu tytoniowego powstaje z dniem:

1. nabycia wewnątrzwspólnotowego suszu tytoniowego;
2. wydania suszu tytoniowego w przypadku dokonania jego sprzedaży;
3. zużycia  suszu tytoniowego;
4. nabycia lub wejścia w posiadanie suszu tytoniowego przez inny podmiot niż podmiot prowadzący skład podatkowy, pośredniczący podmiot tytoniowy, grupę producentów lub rolnika, który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została zapłacona od niego akcyza w należytej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży suszu tytoniowego;
5. powstania długu celnego, w przypadku importu suszu tytoniowego.

Natomiast w przypadku wyrobów gazowych obowiązek podatkowy powstaje z dniem:

1. nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów gazowych przez finalnego nabywcę gazowego;
2. wydania wyrobów gazowych finalnemu nabywcy gazowemu, w przypadku ich sprzedaży na terytorium kraju;
3. powstania długu celnego, w przypadku importu wyrobów gazowych przez finalnego nabywcę gazowego;
4. użycia wyrobów gazowych przez podmioty w przypadkach, o których mowa w art. 9c ust. 1 pkt 4 lub 5.

Jeżeli nie można określić dnia, w którym powstał obowiązek podatkowy dla wyrobów akcyzowych, za datę jego powstania uznaje się dzień, w którym uprawniony organ podatkowy  stwierdził dokonanie czynności podlegającej opodatkowaniu lub zaistnienie stanu faktycznego rodzącego obowiązek podatkowy.

W przypadku samochodów osobowych obowiązek podatkowy z tytułu importu powstaje z dniem powstania długu celnego. Bardziej złożona sytuacja ma miejsce w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu osobowego. I tak obowiązek podatkowy z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju powstaje z dniem:

1. przemieszczenia samochodu osobowego na terytorium kraju, jeżeli nabycie prawa rozporządzania samochodem osobowym jak właściciel nastąpiło przed przemieszczeniem samochodu na terytorium kraju;
2. nabycia prawa rozporządzania samochodem osobowym jak właściciel, jeżeli nabycie prawa rozporządzaniem jak właściciel nastąpiło po przemieszczeniu samochodu osobowego na terytorium kraju;
3. złożenia wniosku o rejestrację samochodu osobowego na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, jeżeli podmiot występujący z wnioskiem o rejestrację na terytorium kraju nabytego wewnątrzwspólnotowo samochodu osobowego nie jest jego właścicielem.

Należy dodać, że obowiązek podatkowy z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu osobowego albo sprzedaży samochodu osobowego wyprodukowanego na terytorium kraju nie powstaje, jeżeli ten samochód osobowy został dostarczony wewnątrzwspólnotowo lub wyeksportowany w terminie 30 dni od dnia nabycia wewnątrzwspólnotowego albo sprzedaży samochodu wyprodukowanego na terytorium kraju.

Z kolei w przypadku sprzedaży samochodu osobowego na terytorium kraju obowiązek podatkowy powstaje z dniem wydania, a w przypadku: zamiany, wydania w zamian za wierzytelności, wydania w miejsce świadczenia pieniężnego, darowizny, wydania w zamian za dokonanie określonej czynności, przekazania lub wykorzystania na potrzeby reprezentacji albo reklamy, przekazania przez podatnika na potrzeby osobiste podatnika, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników, użycia na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, z dniem wykonania tych czynności.

Jeżeli sprzedaż samochodu osobowego powinna być potwierdzona fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania lub wykonania ww. czynności.