Podatnicy
Stosownie do art. 13 ustawy podatnikami akcyzy są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub wobec których zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą, w tym podmioty:
- nabywający lub posiadający wyroby akcyzowe znajdujące się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony;
- będący nabywcą końcowym zużywającym energię elektryczną, jeżeli od tej energii nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu;
- będący nabywcą lub posiadaczem suszu tytoniowego niebędący podmiotem prowadzącym skład podatkowy, pośredniczącym podmiotem tytoniowym, grupą producentów lub rolnikiem, który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży suszu tytoniowego;
- u którego powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 20, również gdy nie jest właścicielem tych wyrobów akcyzowych;
- będący przedstawicielem podatkowym;
- będący zarejestrowanym odbiorcą, z wyłączeniem zarejestrowanego odbiorcy posiadającego zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca - z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych na rzecz innego podmiotu;
- będący zarejestrowanym wysyłającym, jeżeli wysyła z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe z miejsca importu;
- dokonujący użycia lub sprzedaży wyrobów węglowych, które uzyskał w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary;
- będący pośredniczącym podmiotem tytoniowym zużywającym susz tytoniowy;
- będący podmiotem prowadzącym skład podatkowy zużywającym susz tytoniowy do innych celów niż produkcja wyrobów tytoniowych lub wyrobów nowatorskich;
- będący pośredniczącym podmiotem węglowym używającym wyrobów węglowych;
- będący finalnym nabywcą węglowym - w przypadku, użycia wyrobów węglowych do celów innych niż zwolnione; uzyskanych w sposób inny niż w drodze nabycia; jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży wyrobów węglowych finalnemu nabywcy węglowemu, a podatek akcyzowy nie został zapłacony w należnej wysokości;
- będący pośredniczącym podmiotem gazowym używającym wyrobów gazowych;
- będący finalnym nabywcą gazowym - w przypadku, użycia wyrobów gazowych do celów innych niż zwolnione; uzyskanych w sposób inny niż w drodze nabycia; jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży wyrobów gazowych finalnemu nabywcy gazowemu, a podatek akcyzowy nie został zapłacony w należnej wysokości.
Do podatników należy również zaliczyć podmioty niebędące importerami, jeżeli ciąży na nich obowiązek uiszczenia cła.
Ponadto podatnikiem z tytułu wyprowadzenia ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy jest podmiot będący właścicielem tych wyrobów, który uzyskał od właściwego naczelnika urzędu skarbowego tzw. zezwolenie wyprowadzenia.
W przypadku prowadzenia działalności w zakresie suszu tytoniowego przez przedsiębiorcę zagranicznego nieposiadającego oddziału z siedzibą na terytorium kraju i powstania zobowiązania podatkowego w stosunku do suszu tytoniowego podatnikiem akcyzy jest podmiot reprezentujący przedsiębiorcę zagranicznego. Ponadto w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego energii elektrycznej przez nabywcę końcowego, wyrobów gazowych przez finalnego nabywcę gazowego od podmiotu zagranicznego niemającego siedziby, miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce podatnikiem jest podmiot reprezentujący, wyznaczony przez podmiot zagraniczny. Należy jednocześnie dodać, że w przypadku nie wyznaczenia podmiotu reprezentującego, odmowy przyjęcia zgłoszenia rejestracyjnego podmiotu reprezentującego przez organ podatkowy lub nieprzesłania w terminie przez nabywcę końcowego podmiotowi reprezentującemu kopii faktury podatnikiem z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego staje się nabywca końcowy, który dokonał nabycia wewnątrzwspólnotowego energii elektrycznej oraz odpowiednio finalny nabywca gazowy w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów gazowych.
Jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podatnikach z tytułu dokonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego, których przedmiotem są te same wyroby akcyzowe, zapłata akcyzy związanej z tymi wyrobami przez jednego z tych podatników powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego pozostałych podatników.
Ponadto każdy podmiot, który wytwarza papierosy przy użyciu maszyny do wytwarzania papierosów poza składem podatkowym lub instytucją przedpłaty akcyzy jest podatnikiem akcyzy z tytułu nielegalnej produkcji (np. konsument wytwarzający papierosy przy użyciu maszyny do wytwarzania papierosów) a także każda inna osoba, która uczestniczy w ich produkcji. Ponadto podatnikiem jest także podmiot, który nielegalnie produkuje płyn do papierosów elektronicznych oraz wyroby nowatorskie a także każda inna osoba, która uczestniczy w ich produkcji. Jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podatnikach z tytułu nielegalnej produkcji papierosów, płynu do papierosów elektronicznych oraz wyrobów nowatorskich podatnicy ci ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe. Jednocześnie należy zauważyć, że za produkcję papierosów nie uznaje się wytwarzania papierosów przez konsumenta ręcznie domowym sposobem w gospodarstwach domowych.
Odrębność regulacji w zakresie opodatkowania akcyzą samochodów osobowych niezarejestrowanych wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym sprawia, że również określenie przez ustawę podatników wymaga oddzielnego omówienia. Podatnikiem jest zatem osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegającej opodatkowaniu (odpowiednio import samochodu osobowego, jego nabycie wewnątrzwspólnotowe lub sprzedaż na terytorium kraju). Należy uzupełnić, że jeżeli przemieszczenia samochodu osobowego z terytorium państwa członkowskiego na terytorium kraju dokonał inny podmiot niż podmiot, który nabył prawo rozporządzania samochodem osobowym jak właściciel, podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która nabyła prawo rozporządzania samochodem osobowym jak właściciel. Z kolei w sytuacji, gdy powstanie zobowiązania podatkowego wiązać będziemy ze złożeniem wniosku o rejestrację samochodu osobowego na terytorium kraju podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która wystąpiła o rejestrację tego samochodu na terytorium kraju, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.
W przypadku samochodów osobowych mamy do czynienia z odpowiedzialnością solidarną podatników za zobowiązanie podatkowe. Bowiem, stosownie do art. 102 ust. 4 ustawy, w przypadku gdy samochód osobowy stanowi przedmiot współwłasności, za podatników uznaje się wszystkich współwłaścicieli, nawet gdy czynności podlegających opodatkowaniu dokonał jeden ze współwłaścicieli.