1) różnica w opodatkowaniu oleju opałowego i napędowego przyczyną szczególnych rozwiązań prawnych

Właściwości oleju opałowego umożliwiają użycie go wprost do napędu pojazdów zamiast oleju napędowego. Główną przyczyną występowania nieprawidłowości polegających na wykorzystywaniu oleju opałowego niezgodnie z jego przeznaczeniem jest wysokie zróżnicowanie opodatkowania obu rodzajów paliw (olej napędowy - 1.459,05 zł/ 1000 l (akcyza i opłata paliwowa), olej opałowy - 232,00 zł/1000 l). W celu przeciwdziałania nieuprawnionemu wykorzystywaniu nisko opodatkowanego oleju opałowego do celów napędowych wprowadzono przepisy oparte na instytucji oświadczeń i miesięcznych zestawień tych oświadczeń. Obowiązkiem sprzedającego olej opałowy jest uzyskanie od nabywcy oświadczenia określonej treści, załączenie go do dokumentów oraz złożenie miesięcznego zestawienia uzyskanych oświadczeń. Przyjmując od nabywców przedmiotowe oświadczenia sprzedający winien dokonać ich weryfikacji formalnej, tj. ocenić, czy zawierają one wszystkie wymagane przepisami dane oraz weryfikacji merytorycznej, ale tylko w ramach posiadanych prawnych instrumentów tzn. poprzez sprawdzenie danych osobowych nabywcy zawartych w dokumencie potwierdzającym jego tożsamość.

2) kompetencja do sprawdzania dowodu osobistego

Zgodnie z rozstrzygnięciami Naczelnego Sądu Administracyjnego, sprzedawca ma możliwość uzyskania i sprawdzenia danych zawartych w oświadczeniach na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych. Obowiązek okazania sprzedawcy dokumentu tożsamości w celu potwierdzenia danych zawartych w oświadczeniu wynika wprost z ustawy o podatku akcyzowym. Sprzedawca w przypadku odmowy okazania dokumentu tożsamości jest obowiązany zastosować wyższą stawkę akcyzy albo odmówić sprzedaży oleju opałowego. Nabywca oczywiście nie musi okazywać dokumentu potwierdzającego tożsamość, ani też nie musi ujawniać swoich danych osobowych, jednak skoro nie chce tego czynić, musi zrezygnować ze skorzystania z preferencyjnej stawki akcyzy od oleju opałowego przeznaczonego na cele opałowe.

3) odpowiedzialność zarówno sprzedawcy jak i nabywcy

Zgodnie z obowiązującymi przepisami odpowiedzialność za nieprawidłowości ciąży zarówno na sprzedawcy jak i nabywcy oleju opałowego. Kodeks karny skarbowy penalizuje użycie wyrobu akcyzowego niezgodnie z jego przeznaczeniem, w szczególności używanie oleju opałowego jako oleju napędowego. Grozi za to kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności do lat 2, albo obie kary łącznie. W takiej sytuacji to nabywca oleju opałowego jest pociągany do odpowiedzialności karnej a nie sprzedawca, który dopełnił wszelkich formalności związanych z jego sprzedażą.

4) kontrole obrotu olejem opałowym

Zasadniczym celem zarówno regulacji ustawowych jak i prowadzonych na ich podstawie kontroli jest ocena prawidłowości ostatecznego przeznaczenia olejów opałowych, a instytucja oświadczeń jest jednym z narzędzi do realizacji tego celu. Służba Celna wykonuje kontrole na podstawie analizy ryzyka prawdopodobieństwa wystąpienia naruszenia przepisów prawa, stąd kontrole wykonywane są u producentów, dystrybutorów, jak też w podmiotach dokonujących zużycia olejów.

5) wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 11 lutego 2014 r. (sygn. akt P 24/12) uznał, że przepis ustawy nakładający wyższą stawkę akcyzy właściwą jak dla pozostałych paliw silnikowych w przypadku niespełnienia warunku terminowego złożenia przez sprzedawcę olejów opałowych zestawienia oświadczeń jest zgodny z wywodzonym z art. 2 Konstytucji RP zakazem nadmiernej ingerencji ustawodawcy. Ponadto TK nie orzekł w przedmiotowym wyroku o niezgodności ww. regulacji ustawy z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

6) zmiany obowiązujących przepisów

W dniu 1 stycznia 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej, która wprowadziła zmiany w ustawie o podatku akcyzowym mające na celu zmniejszenie obciążeń w obrocie olejami opałowymi. Nowelizacja ta wprowadziła zmiany w zakresie:

• rozszerzenia na wszystkie podmioty możliwości zastępowania dotychczasowych oświadczeń o przeznaczeniu paliw na cele opałowe, oświadczeniami składanymi w okresowej umowie zawartej między sprzedawcą a nabywcą,
• dokumentowania sprzedaży paliw opałowych, w tym zastąpienie stosowania stawki akcyzy 1.822,00 zł/1000 l w przypadku, gdy dany podmiot nie złoży w terminie miesięcznego zestawienia oświadczeń sankcją w postaci grzywny z Kodeksu karnego skarbowego,
• redukcji danych wymaganych w miesięcznym zestawieniu oświadczeń,
• możliwości odstąpienia od stosowania do paliw opałowych stawki właściwej dla paliwa silnikowego w sytuacji, gdy podmiot wprawdzie uchybił przepisom w zakresie oświadczeń, ale w wyniku postępowania podatkowego, postępowania kontrolnego lub kontroli podatkowej ustalono, że paliwo zostało zużyte zgodnie z przeznaczeniem do celów opałowych.