Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylającą dyrektywę 2001/37/WE (link: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32014L0040), w ramach walki z nielegalnym handlem wyrobami tytoniowymi ustanowiła:

• System identyfikowalności wyrobów tytoniowych (Traceability system)

W świetle ww. regulacji opakowania jednostkowe wyrobów tytoniowych produktów będą musiały być oznaczone niepowtarzalnym identyfikatorem. Podmioty uczestniczące w obrocie tymi wyrobami z wyłączeniem pierwszego punktu detalicznego, będą zobowiązane rejestrować każdorazowe wejście w posiadanie ww. wyrobów, a także ich przemieszczanie, bezpośrednio do repozytorium pierwotnego (Primary repository) lub przy pomocy routera. Zebrane w ten sposób informacje zostaną udostępnione właściwym organom państw członkowskich oraz Komisji Europejskiej, na potrzeby podejmowania działań w ramach walki z nielegalnym handlem ww. wyrobami.

Ww. system realizowany ma być, w szczególności poprzez:

 zapewnienie przez producentów lub importerów oznaczenia opakowań jednostkowych wyrobów tytoniowych niepowtarzalnym identyfikatorem (UID - unique identifier), oraz

 rejestrowanie przez podmioty uczestniczące w obrocie ww. wyrobami z wyłączeniem pierwszego punktu detalicznego, każdorazowego wejścia w posiadanie ww. opakowań, a także jego przemieszczania się (w ramach tzw. Track and Trace system).

(UWAGA - w przypadku wyrobów tytoniowych wyprodukowanych poza Unią, obowiązki powyższe mają zastosowanie tylko do wyrobów przeznaczonych lub wprowadzanych na rynek Unii).

Na potrzeby funkcjonowania ww. systemu, poszczególni uczestnicy zobowiązani będą m.in.:

 władze właściwe państwa członkowskiego (w Polsce – zgodnie z procedowanym projektem ustawy, będzie nim minister właściwy do spraw finansów publicznych) - do wyznaczenia podmiotu wydającego identyfikatory (ID issuer) – aktualnie w tym zakresie trwają prace legislacyjne (więcej patrz: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12310501) ,

 producenci i importerzy wyrobów tytoniowych – do zawarcia umów w sprawie przechowywania danych z niezależną stroną trzecią, która będzie prowadzić ośrodek przechowywania danych (Primary repository),

 Komisja Europejska – do wyznaczenia dostawcy, którego zadaniem będzie prowadzenie repozytorium wtórnego (Secondary repository provider),

 podmioty uczestniczące w obrocie ww. wyrobami – do zarejestrowania, także zakładów i maszyn, w rejestrze prowadzonym przez podmiot wydający identyfikatory (Identifier codes for Economic Operators, facilities, machines),

 producenci wyrobów tytoniowych – do przekazania wszystkim podmiotom uczestniczącym w obrocie wyrobami tytoniowymi, z wyłączeniem pierwszego punktu detalicznego, w tym importerom, przedsiębiorcom prowadzącym magazyny i przedsiębiorcom transportowym, niezbędnego urządzenia umożliwiającego rejestrowanie wyrobów  tytoniowych, które podmioty te nabywają, sprzedają, przechowują, transportują lub w stosunku do których dokonują innego rodzaju czynności (UWAGA patrz więcej: art. 10a ust. 8 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, Dz. U. 1996 Nr 10, poz. 55 z późn. zm.),

 producenci i importerzy – do zapewnienia, aby bezpośrednio po naniesieniu niepowtarzalnego identyfikatora na opakowanie jednostkowe, był on weryfikowany pod względem prawidłowego umieszczenia i czytelności. Proces ten jest chroniony za pomocą urządzenia umożliwiającego rejestrowanie procesu weryfikacji, po umieszczeniu każdego niepowtarzalnego identyfikatora opakowania jednostkowego, które dostarcza i instaluje niezależna strona trzecia (Anti-tampering device).

UWAGA – ww. wykaz nie stanowi wyczerpującego zestawienia. Szczegółowe regulacje w zakresie norm technicznych dotyczących ustanowienia i funkcjonowania systemu identyfikowalności wyrobów tytoniowych oraz głównych elementów umów w sprawie przechowywania danych zawieranych w ramach systemu identyfikowalności wyrobów tytoniowych, zostały określone przez akty wykonawcze i implementujące o których jest mowa w art. 15 i 16 dyrektywy 2014/40/UE (link: https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/536e4d37-4140-11e8-b5fe-01aa75ed71a1)   

• Zabezpieczenie opakowania jednostkowego wyrobów tytoniowych (Security feature)  

W ramach ww. rozwiązań na opakowaniu jednostkowym wyrobów tytoniowych będzie umieszczane  odporne na ingerencję zabezpieczenie, złożone z widocznego i niewidocznego elementu, umożliwiające sprawdzenie ich autentyczności.

Państwa członkowskie, które wymagają stosowania znaków akcyzy lub krajowych znaków identyfikacyjnych używanych do celów fiskalnych, mogą zezwolić na ich wykorzystanie jako takich zabezpieczeń gwarancyjnych, pod warunkiem że znaki akcyzy lub krajowe znaki identyfikacyjne spełniają wszystkie techniczne normy i funkcje wymagane na mocy dyrektywy 2014/40/UE.

Informacja w powyższym zakresie powinna zostać podana do wiadomości przez właściwe ww. zakresie organy państw członkowskich.

W ramach krajowych regulacji aktualnie trwają prace legislacyjne nad rozwiązaniem pozwalającym na ustanowienie znaku akcyzy jako zabezpieczenia opakowania jednostkowego wyrobów tytoniowych (więcej patrz: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12310501).

UWAGA – powyższe nie stanowi wyczerpującej informacji. Szczegółowe regulacje w sprawie norm technicznych dotyczących zabezpieczeń umieszczanych na wyrobach tytoniowych, zostały określone przez akty wykonawcze i implementujące o których jest mowa w art. 15 i 16 dyrektywy 2014/40/UE (link: https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/536e4d37-4140-11e8-b5fe-01aa75ed71a1)  

• System identyfikowalności, tak jak zabezpieczenie, powinien zostać wdrożony w państwach członkowskich:

- do dnia 20 maja 2019 r. w zakresie papierosów i tytoniu do samodzielnego skręcania papierosów,

- do dnia 20 maja 2024 r. w zakresie wyrobów tytoniowych innych niż papierosy i tytoń do samodzielnego skręcania papierosów.

• Podstawy prawne:
  • unijne
    1. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylająca dyrektywę 2001/37/WE (Dz. Urz. UE L 127, 2014),
    2. rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/574 z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie norm technicznych dotyczących ustanowienia i funkcjonowania systemu identyfikowalności wyrobów tytoniowych wraz z dwoma aneksami (Dz. Urz. UE L 96, 2018),
    3. rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2018/573 z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie głównych elementów umów w sprawie przechowywania danych zawieranych w ramach systemu identyfikowalności wyrobów tytoniowych (Dz. Urz. UE L 96, 2018),
    4. decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2018/576 z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie norm technicznych dotyczących zabezpieczeń umieszczanych na wyrobach tytoniowych (notyfikowana jako dokument nr C(2017) 8435) wraz z aneksem (Dz. Urz. UE L 96, 2018).
  • krajowe
    1. ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 298 z późn. zm.)

(UWAGA – aktualnie trwają prace legislacyjne dotyczące zmiany ww. ustawy, których celem m.in. jest dostosowanie jej do ww. aktów wykonawczych i implementujących – link: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12310501).

Jednocześnie pragniemy zachęcić Państwo do śledzenia oficjalnej strony Komisji Europejskie (link: https://ec.europa.eu/health/tobacco/tracking_tracing_system_en) na której publikowane są także materiały z warsztatów regionalnych z podmiotami zawierające m.in. ogólną wizualizację funkcjonowania ww. systemu, czy też wyliczenie podstawowych obowiązków państw członkowskich oraz podmiotów uczestniczących w obrocie wyrobami tytoniowymi (ostatnia prezentacja została opublikowana na ww. stronie, pod tematem „Regional workshops and webinars" w związku ze spotkaniem Workshop No 4 (Bulgaria, Greece, Cyprus, Malta, Croatia, Slovenia, Italy, Finland) – 19 April 2018, Rome).